بررسی آرایه‌های بديع لفظی و معنوی

مقاله بررسی آرایه‌های بدیع لفظی و معنوی در ”معارف” بهاء ولد یک پژوهش در زمینه بررسی آرایه‌های بدیع است.این مقاله دارای 22 صفحه و بصورت فایل ورد (docx) قابل دانلود است.

امیدواریم مقاله بررسی آرایه‌های بدیع لفظی و معنوی در”معارف” بهاء ولد برای شما مفید واقع شود.فهرست مطالب و قسمتی از متن مقاله بصورت نمونه در زیر آورده شده است:

فهرست مطالب مقاله بررسی آرایه‌های بدیع لفظی و معنوی در”معارف” بهاء ولد

• چکیده
• مقدمه
• پیشینة پژوهش
• بررسی آرایه‌های بدیع لفظی و معنوی در معارف گروه بدیع لفظی
• انواع سجع  
• سجع متوازی
• سجع متوازن 
• سجع مطرف
• موازنه / مماثله
• انواع جناس  جناس تام 
• جناس ناقص 
• جناس زائد
• جناس اشتقاق (اقتضاب)
• جناس خط (تصحیف) 
• جناس مضارع
• جناس مکرر (مزدوج/ مردد)
• واجآرایی
• تکرار صامت (هم حروفی)
• تکرار کلمه
• گروه بدیع معنوی 
• التفات/ تغییر زاویة دید
• ایهام
• تناسب (مراعات النظیر)
• تضاد
• متناقض نما (پارادوکس)
• تلمیح 
• امثال
• نتیجه
• منابع

چکیده مقاله بررسی آرایه‌های بدیع لفظی و معنوی در”معارف” بهاء ولد

معارف کتابی است از بهاء ولد که مطالب متنوعی دارد و نظم و ترتیب خاصی هم میان فصول مختلف کتاب وجود ندارد. به علاوه مشخص نیست که این کتاب نوشته بهاء ولد است یا مجموعه مواعظ و تقریرات وی که بعدها توسط مریدانش گردآوری و مکتوب شده است؟ و پیداست چنین کتابی سبکی یکسان ندارد.

گاه دارای نثری خشک و عالمانه است، گاه به زبان عامیانه مردم بلخ نزدیک میشود و گاه نثری دلنشین و ادیبانه دارد، اما در بسیاری از موارد  به ویژه هنگامی که بهاء با جسارت و بی پروایی به توصیف حالات روحی و شرح معاشقه خود با اﷲ میپردازد  به نثری شاعرانه تبدیل می شود.

بررسی آرایه‌های بدیع لفظی و معنوی در معارف گروه بدیع لفظی

“بدیع لفظی آن است که زینت و زیبایی کلام وابسته به الفاظ باشد، چنانکه اگر الفاظ را با حفظ معنی تغییر بدهم، آن حسن زایل گردد” (همایی، 1389: 37). در بدیع لفظی از ابزارهایی استفاده میشود که بار موسیقی درونی کلام به عهده آن هاست و سبب ایجاد نظم و توازن میشوند. به گونه ای که اگر به جای هرکدام از این کلمه‌ها معادلی بگذاریم، آن نظم موسیقایی به هم میخورد. پس در این کلمات، بار معنایی در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

التفات/ تغییر زاویه دید

در تعریف التفات گفته‌اند: تغییر سخن از غیب به خطاب یا از خطاب به غیب. اما درمعارف عبارات زیادی وجود دارد که نه تنها مخاطب، بلکه گوینده راوی هم به طور ناگهانی در میانه کلام عوض میشود و به اصلاح داستان نویسی “زاویه دید” تغییر میکند، چنان که در عبارت زیر سه زاویه دید مختلف وجود دارد : الف- نخست راوی به عنوان اول شخص با مخاطب خود گفتگو کرده، مقصود اصلی از عشق را برای او تفسیر میکند. ب- در قسمت دوم از زبان مخاطب از خداوند درخواست مزه طلب میشود. پ- در بخش آخر اﷲ از مخاطب (عاشق) به دلیل سرگرم شدن به ظواهر و فراموش کردن او گله می کند.

جابه جا شدن گوینده رادر بخش الف و ب با کمک حرف “که” بیانی تا حدودی میتوان تشخیص داد؛ امادر قسمت پ تا پایان عبارت مشخص نیست که گوینده باز هم عوض شده است.

 ایهام

از میان آرایه‌هایی که در گروه بدیع معنوی قرار میگیرند، ایهام کمترین کاربرد را در معارف دارد. دلیل کمبود ایهام در این کتاب شاید شیوه سادهگویی و ساده نویسی بهاء ولد است؛ زیرا مخاطبان وی مردم عادی جامعه بوده‌اند. از نمونه‌های اندک آن، عبارت زیر است که تیزی در معنای زیرکی است و ایهامی به تیزی کارد هم دارد:“اگر با تو تیزی و زیرکی است، چون کاردی باشد به دست نقببری” .

متناقضنما (پارادوکس)

“ژاک ریویر” می گوید : “قوی ترین تصویرها، خود انگیخته ترین آنها،متناقض ترین آن ها و بیان ناپذیرترین آنهاست. منطق و احساس را به حیرت میاندازد و اشیاء را با همدیگر ارتباط میدهد” (سیدحسینی، 1387: ج2: 866) هرچند در گفته‌ها و نوشته‌های بعضی از صوفیان مانند شیخ ابوالحسن خرقانی، با یزیدبسطامی و… مناقض نماهای زیادی یافت میشود، اما درمعارف این آرایه چندان به چشم نمیخورد، از نمونه‌های اندک آن عبارات زیر است:“گفتم بلا به معنی نیکویی باشد، اگرچه به ظاهر مبین رنج است، یعنی بر تن رنجنماید، ولیکن دل به زیر آن رنج خندان باشد” (بهاء ولد، 1352:ج 1: 62). تناقض درنیکویی دانستن بلا و خندیدن دل در زیر رنج.

تلمیح

تلمیحات بهاء منحصر به قصص قرآنی و داستانهای انبیاء است، مانند داستانحضرت موسی (ع) (بهاء ولد، 1352: ج1: 37 و 211). داستان قوم عاد و ثمود (همان،ج 1: 269). داستان قوم لوط (همان، ج 2 : 159). و از آنجا که اشاره به این داستان ها از روی وعظ و تذکیر است، جایی برای هنرنمایی ادبی نمی ماند و بیان او هم در اینگونه موارد خشک و عالمانه است:“این آرایش های جهان از زر و فرزندان و جاه و جمال، این همه سحرِ سحرةِ فرعونرا ماند که جهان تا جهان را گرفته بود و اجل چو عصای موسی است که دهان بازکند و همه را فرو خورد، گویی که نبودندی.

کلیدواژه ها

آرایه چیست – آرایه تلمیح – آرایه بدیع – آرایه بدیعی چیست – آرایه بدیع لفظی – آرایه بدیع لفظی چیست – آرایه بدیع معنوی