گندم و خصوصیات آن

در بین انواع غلات که مورد مصرف انسان و دام قرار میگیرند ،‌ گندم جایگاه ویژه ای دارد زیرا این محصول یا قابلیت سازگاری گسترده ای که با شرایط اقلیمی مختلف دارد.

در اکثر نواحی جهان کاشته می شود و سهولت کشت امکان نگهداری دانه به مدت طولانی ، قابلیت مصرف در اشکال مختلف و ارزش غذایی بالا و نسبتا متعادل آن از نظر مواد متشکله دلایل دیگر اهمیت این محصول به شمار می رود.

در کشور ما نیز گندم به عنوان قدیمی ترین محصول زراعی در بیشتر نقاط قابل کاشت بوده و سطح زیر کشت آن به صورت آبی و دیم حدود ۶۰ درصد سطح زیر کشت کلیه محصولات زراعی سالیانه را تشکیل می دهد.

ویژگی ها

گندم ، دانه گیاهی است از تیره غلات گرامینه ( gramineae ) جنس تریتیکوم ( trilcum ) یکساله با ساقه نازک بندبند و تو خالی دارای برگ های بی دمبرگ با گلبرگ های موازی و نیلم دار که ساقه را در محل گره ها می پوشاند.

دانه گندم به لحاظ اینکه حاوی نشاسته فراوان و مقداری پروتیین و ویتامین است. ارزش و اهمیت غذایی فوق العاده ای در جیره غذایی روزانه انسان دارد.

تاریخچه کشت و مصرف

به درستی معلوم نیست که بشر از چه زمانی به کشت غلات پرداخته است . ولی مطالعات انجام شده در این مورد مسلم ساخته که بشر در روزگار باستان ، از غلات به صورت وحشی آن استفاده می کرده است . از زمان های قدیم بشر متوجه بذر علف های کند میانی شد که دارای ذخیره غذایی از مواد آردینه ای بودند.

در همان زمان ، بشر با فکر و ایده انتخاب بهترین وسیله امرار معاش اقدام به کشت و زرع نباتاتی نظیر برنج و ارزن وحشی در مناطق گرم کرد.

بنا به نظریه های مذهبی شناخت احتیاج آدمی به گندم به زمان هبوط آدم ابوالبشر مربوط می شود . اما بررسی های علمی نشان داده که گندم را بشر از دوره مفرغ می شناخته و مورد استفاده قرار می داده است .

به هر صورت ، طول عمر غلات را در هزارسال تخمین زده اند ،‌ عمر گندم هایی که از حفاری های ژارمو ( garmo ) نزدیک سلیمانه عراق به دست آمده. حدود ده هزار سال تعیین شده است.

به احتمال زیاد مبدا این محصول کشاورزی جنوب غربی آسیا بوده است و احتمالا از ده تاپانزده هزار سال قبل از میلاد مسیح از گندم در این مناطق برای تغذیه استفاده می شده است.

در سال ۱۹۸۴ میلادی ، باستان شناسان دانشگاه شیکاگو در حفریات یکی از یکی از روستاهای عراق که قدمت آن به ۶۷۰۰ سال قبل از میلاد گزارش کرده اند و حتی امروز در بعضی از نواحی چین گندم را گیاهی مقدس می دانند.

همچنین زردشت در فصل چهارم وندیداد ، سومین محل شادمانی زمین را جایی که خدا پرستان غله کشت کنند دانسته است. عقیده سقراط بر این بود که کسی که درباره گندم چیزی نمی داند لایق حکومت کردن نیست.

در تورات و انجیل سخن از بذر پاشی ، درو ، آسیاب کردن و مصرف گندم به میان آمده است.

در قرآن مجید انفاق مال به نیازمند به کشت گندم حصول هفتصد دانه از یکدانه تشبیه شده است.

در اسلام گندم را در ردیف کالاهای با ارزش چون طلا ، نقره ، گاو ، گوسفند ، شتر و… که به آنها زکات تعلق میگیرد قرار داده اند.

نان تهیه شده از این محصول کشاورزی را در کشور ایران برکت خدا و در کشورهای غربی مایه زندگی می دانند.

در جنگ جهانی اول ، شعار بزرگی به این مضمون وجود داشت. هر کشوری که گندم داشته باشد در جنگ پیروز خواهد شد. بنابراین ، این محصول کشاورزی ارزش و اهمیت غذایی خود را از قدیم الایام تا به حال حفظ کرده است.

نکته جالب توجه آنکه طریقه کاشت ، داشت و برداشت این محصول خیلی به کندی تکامل یافته است.

به طوری که یک زارع در چهار هزار سال قبل از میلاد ، تقریبا همان طور به کشت و برداشت گندم می پرداخته که کشاورزان ممالک پیشرفته در قرن نوزدهم عمل می کردند.

تنها پس از انقلاب صنعتی است که بشر با به کار گیری روش های جدید و استفاده از ماشین آلات پیشرفته تحولی در امر زراعت به وجود آورده است . تقریبا در همه نقاط کشور کشت گندم رایج می باشد.

ولی با توجه به خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی ، به ویژه کمبود آب ، در اکثر نقاط ، کشت به صورت دیم صورت می گیرد .

این محصول را معمولا در پاییز می کارند و احتیاج چندانی به کود ندارد. در مناطق جلگه ای کشت گندم آبی و در تپه ها و دامنه کوه ها به صورت دیم است. به گندمی که در بهار کاشته می شود ، گندم بهاره گویند.

چنانچه گندم پاییزه را در بهار بکارند ، سبز می شود ولی محصول نمی دهد و اگر گندم بهاره در پاییز کشت شود در سرمای زمستان مقاومت نکرده و از بین می رود .

واریته هایی از گندم وجود دارند که بهاره – پاییزه می باشند و در هر دو فصل می توان به کشت آنها اقدام کرد .

فهرست محتوا :

گندم مادر غلات
تاریخچه کشت و مصرف
طبقه بندی و موارد استفاده
اهمیت و موارد استفاده غذایی
کاشت
شرایط کاشت
تهیه زمین
انتخاب بذر
انتخاب واریته
زمان کشت
طرز کاشت
داشت
نیازهای زراعت
دمای مورد احتیاج
رطوبت مورد احتیاج
کود و مواد غذایی مورد نیاز
دیم کاری
نکاتی در مورد داشت
برداشت