نشانه شناسی و زیبا شناسی سینما

مقدمه

نشانه شناسی سینما رشته ای کم و بیش جدید در زمینه مطالعات نظری سینماست. از همین روی تعاریف کلاسیک و فرهنگستانی، در شناخت این رشته و مفاهیم بنیادی آن، می تواند برای علاقمندان و دانشجویان سینما مفید واقع شود.

نشانه شناسی یا نقد نشانه شناسی ، فیلم را به عنوان یک زبان یا نظام زبانی مرکب از علائم تفسیری که شامل تصویر ، شاخص و نماد است ، مورد بررسی قرار می دهد.

تصویر – که در فیلم پدیدار شده ، پیشنهاد می کند. نماد ، نشانه ای است که معنا یا مفهومی را جدا از معنای ذاتی خود شیء تلقین کند ؛ مثل صلیب که نماد مسیحیت ، با ستاره داود که نماد یهودیت است . تلاش نشانه شناسان در تحلیل فیلم از طریق مطالعه نشانه هایش ، بر این است که معنای خاص و نیز شیوه ارتباطی فیلم را آشکار کنند. از سوی دیگر ، مکتب نشانه شناسی ساختاری یا ساختارگرایی ، گونه ای تئوری تحلیل فیلم است که با نقد نشانه شناسی – به لحاظ رهیافت سیستماتیک آن نسبت به تحلیل فیلم – رابطه ای تنگاتنگ دارد و نویسنده کتاب حاضر از بنیان گذاران برجسته تئوری های امروزی این مکتب است. اما باید توجه داشت که ساختارگرایی بیشتر بر دیدگاه های قوم نگاری تأکید می گذارند تا رهیافت های زبان شناسی – نشانه شناسی . به همین شیوه اصول ساختارگرایانه گاه در بررسی کامل آثار یک کارگردان سینما برای ردیابی الگوهایی که معانی اجتماعی و فرهنگی را آشکار کند و به درک بهتر هنرمند مورد مطالعه بینجامد – استفاده می شود. در این معنا ، ساختارگرایی با نقد مؤلف و از آنجا با تئوری ژانر ( انواع فیلم ) ارتباط می یابد.

منتقدان نشانه شناس ، به علت توجه حرفه ای و اعتقاد به تجزیه و تحلیل متن ، بیشتر بر فیلم داستانی – روایتگر – تأکید دارند و در این راه ، تکنیک های کلاسیک تحلیل متون هنری ، دانش زبان شناسی ، و نو – یافته های ویژه نشانه شناسی سینما را به کار می گیرند. درباره اهمیت آثار یوری لوتمن و بویژه کتاب مشهور او نشانه شناسی و زیبایی شناسی سینما ، و نیز جایگاه رفیع زبان شناسی ساختار سینما و نقش آن در تبیین و برآورد دستاوردهای این هنر ، در پیشگفتار کتاب به قلم مارک سوئینو ( استاد زبان شناسی دانشگاه میشیگان که اثر را از زبان روسی به انگلیسی برگردانده است ) به قدر لازم سخن رفته است. در پایان کتاب نیز لوتمن این حقیقت را یادآور می شود که : (( سینما با ما سخن می گوید و می خواهد که درکش کنیم.. )) و شک نیست که درک زبان سینما ، آفرینندگان و تماشاگران این هنر قدرتمند عصر ، ما را به درک اندیشه های پیچیده و الهام های والای انسان معاصر رهنمون می گرداند.

آنچه به عنوان سخن مترجم باقی می ماند، اشاره به این نکته است که اقدام بخش انتشار اندیشه ها و آثار زبان های اسلاو دانشگاه میشیگان در چاپ این کتاب ، خود نشانگر توجه روزافزون محافل و مراکز آکادمیک جهان به گستره های زبان شناسی ، تاریخ و زیبایی شناسی سینماست . و بالطبع ، هنرمندان ، دانش پژوهان و علاقمندان

فارسی زبان این گستره ها نمی توانند – و نمی خواهند – از نظریات و اندیشه های بارور نویسندگان آن محافل دور و برکنار بمانند.

با توجه به زمینه ناچیز مطالعات زبان شناسی / نشانه شناسی سینما در کشور ما ،کار ترجمه این کتاب طبعاً‌ دشوار می نمود ، اما چالشی که از روبرویی با اندیشه های بلند اثر برمی خاست، دشواری ها را یک به یک از میان برمی داشت.

در ذکر اسامی برگرفته از زبان های اسلاو ، مطابق متن ، از الفبا و علائم تلفظ مشترک در این زبان ها استفاده شده و به همراه دیگر اسامی و اصطلاحاتی که اشاره به آنها لازم به نظر می رسید، در پانویس صفحات آمده است. در متن کتاب ، توضیحات مترجم داخل کروشه یا در پانوشت ها آورده شده است.

تحلیل نشانه شناسی ساختاری – ضمن بحث در مورد سینما – برای مخاطبان تازه وارد تشریح می شود و از این روی ، کتاب می تواند به منزله آشنایی با این جنبش تلقی شود. آنها هم که از پیش با نشانه شناسی ساختار آشنا هستند بی تردید از فرصت مشاهده این روش که در مورد یک شکل هنری – غیر از ادبیات – به کار رفته و خود هدف عمده { مطالعات } سال های اخیر بوده است ، برخوردار خواهند شد.

فهرست محتوا :

مقدمه

فصل یک

توهم واقعیت
مسئله نما

فصل سوم

ساختن نماها و روابط فضایی
اندازه ی نما
نمای درشت
نمای متوسط
نمای تمام قد
زوایای دوربین
معنی سینمایی
ساختار روایت سینمایی

فصل پنجم

خط فرضی
ایجاد خط فرضی جدید با خط دید جدید
خط فرضی برای موضوعات و صحنه های پر تحرک
سکانس های پر تحرک
نتیجه گیری
فیلم برداری
انتقال ها
دیزالو
روابط زمانی

فصل ششم

تدوین
صدا و موسیقی
مونتاژ
منابع و ماخذ