زن

آفرینش حوا و زن
آیاتی که مبدا پیدایش انسان ها را مطرح کرده از فرد خاص یا صنف خاص سخن نگفته است ، آنچه به عنوان مبدا آفرینش درآیات آمده است : «ماء» و«طین» و «تراب» و «طین لازب» و «نطفه امشاج» و «صلصال من حمأ مسنون» و «صلصال کالفخار» و «علق»
همچنین درآیات دیگری که چگونگی آفرینش را بیان کرده سخن از انسان رفته است:
«لقد خلقنا الانسان فی کبد.»

«ما آدمی را در رنج و محنت بیافریدیم.»

«لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم» «ما آدمی را در نیکوتر اعتدالی بیافریدیم»
پس در هیچ یک از مراحل پیدایش نسل انسانی پای جنسیت در میان نبوده است . حاصل بررسی این موضوعات آن است که در نگاه قرآن تفاوتی میان آفرینش زن و مرد نیست ، این دو جنس در امتیاز و نقص برابرند .

آفرینش حوا و فلسفه ی خلقت وی

آفرینش حوا – این مطلب در چند آیه از قرآن آمده است :
«ای مدرم بترسید از پرورگارتان ، آن که شما را از یک تن بیافرید و از آن تن همسر او را و از وی مردان و زنان بسیار پدید آورد و بترسید از آن خدایی که با سوگند به نام او از یکدیگر چیزی می خواهید و زنهار از خویشاوندان مبرید . همه آیند خدا مراقب شماست . اوست که همه‌ی شما را از یک تن بیافرید و از آن یک تن زنش را نیز بیافرید تا به او آرامش یابد چون با او در آمیخت به باری سبک بارور شد و مدتی با آن سر کرد و چون بار سنگین گردید آن دو الله پروردگار خویش را بخواندند که اگر ما را فرزندی صالح دهی از سپاسگزاران خواهیم بود .
«و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا النیا»
« و از نشانه های قدرت اوست که برایتان از جنس خودتان همسرانی آفرید تا به انسان آرامش یابد»
خدا برای شما از میان خودتان همسرانی قرار داد و از همسرانتان فرزندان و فرزندزادگان پدید آورد و از چیزهای خوش و پاک روزیتان داد .
برخی از مفسران به ظهور بدوی سه آیه ی نخست تمسک جست و عقیده دارند زن و مرد خلق شده و جزئی از اوست و بعضی از احادیث و اخبار را نیز موید خود قرار داده اند .
در مقابل آنها گروه بیشتری از مفسران گفته اند معنای آیات این است که زنان از جنس مردانند این دو جنس تماثل و تشابه دارند و شاهد بر این رای و نظر را سه آیه‌ی دیگر دانسته اند چرا که در آن آیات خداوند فرموده است : «همسرانتان را از شما قرار داد» و قطعاً مرا آن است که همسران شما از جنس شمایند نه این که همسر هر مردی از او آفریده شده است.
بنابراین آنچه در پاره ای تفاسر طبق برخی روایات که خداوند همسر آدم را از دنده‌ی او آفرید» گفته اند که مقصود آیه بیان این نکته است که وجود جفت این نفس «آدم» از خود او مشتق شده و پاره ای از اوست ، سختی است بدون دلیل و آیه در این مطلب دلالت ندارد. و ****** از مفسران اهل سنت نیز بر این رای است از این آیات پاسخ گفته شده که بسیاری از مفسران مانند فخر رازی معتقدند مراد آفرینش زن از جنس مرد است .

فلسفه آفرینش زن
دو آیه نیاز هر یک از دو جنس را به دیگری و تکمیل هر کدام به دیگری را بیان می کند این آرامش و سکونت نیز طرفینی است همانگونه که مودت و رحمت میان دو طرفینی است. برای تبیین این مطلب مقدماتی لازم است : واژه ی زوج که جمع آن ازدواج است به معنای همسر است و به هر یک زن و مرد اطلاق می شود بدین معنی که لفظ زوج هم بر زن اطلاق می شود هم بر مرد واژه ی زوجه برای زن لغتی ردی و غیر فصیح است که در قرآن به کار نرفته است به این مطلب لغت نویسان و مفسران تصریح کرده اند .
سکون به معنی استقرار و ثبات و اطمینان می باشد . سکن چیزی را گویند که با آن اطمینان و استقرار حاصل آید : بدین جهت در قرآن از شب به سکن تعبیر شده و نیز زن را سکن می گویند مخاطب در این آیات انسان ها هستند نه مردان و این گونه سخن گفتن در قرآن رایج و شابع است ، بسیاری از احکام با خطاب مذکر بیان شده حتی برخی احکام مختص زنان از قبیل :
آیه ۲ :۲۵ سوره بقره ؛ آیه‌ی ۵۷:۴ سوره ی نساء ؛ آیه‌ی ۲ : ۱۸۳ سوره‌ی بقره ؛ ۲ : ۱۷۸ سوره‌ی بقره آیه‌ی ۱۲ : ۲۹ سوره ی یوسف و آیه هخای فراوان دیگر …
حال ببینیم در این دو آیه سکونت را آرامش ویژه‌ی مردان دانشته شده ، یعنی مرد یا پیوستن به زن آرامش می یابد با این امر برای هر دو جنس است ، زن و مرد از این پیوند به آرامش و سکونت دست می یابند ؟ و اگر گفته شد تنها مردان نیازمند چنین آرامش هستند و زنان از آن مستغنی می باشند آیا این منقصتی برای زنان به شمار می آید یا این که کمال را برای وی به همراه دارد یا هیچ یک ؟ ظاهر آیه نخست آن است که مردان به سوی زنان سکونت می یابند ، در واقع فاعل :لیسکن» ضمیر است و به مردی که در تقدیر است و از نفس واحده استفاده می شود بر می گردد و ضمیر «الیها» به زوج عاید است .
در آیه دوم مسئله فرق می کند زیرا ازواج جمع زوج به معنای زن و مرد هر دو می باشد ، خطاب لکم ، انفسکم نیز عام است . تعبیر «جعل بینکم موده و رحمه» نیز برطرفینی بودن سکونت گواهی می دهد . در این آیه وجهی دیده نمی شود که با اتکا به آن گفته شود سکونت از سوی مرد به زن است برخی مفسران نیز بر این مطلب تصریح دارند .
معنای آیه «خلق لکم من انفسکم ازواجا» این است که برای سود رساندن به شما از جنس خودتان همانندانی آفرید . چرا که هر یک از زن و مرد دارای جهاز تولید مثل است که با همراهی جنس دیگر کارش به ثمر می رسد . و با کار هر دو ، مسئله تولید و تکثیر نسل به انجام می رسد . بر این اساس ، هر یک به تنهایی نقص دارد و به قرین خود نیازمند است و از مجموع این دو ، یک واحد تام حاصل می شود .
به جهت همین نیاز و نقص هر کدام به سمت دیگری حرکت می کند و زمانی که وصلت حاصل گشت آرام می گیرد . زیرا هر ناقصی به کمال خود شائق است است و هر نیازمندی به چیزی که رفع نیازش کند میل دارد . این همان میل جنسی است که در این دو قرین نهاده شده است .
براساس ، آیه نخست به گوشه ای از سکونت اشاره دارد و آیه دوم تمام آن را بیان کرده است . تا این جا به پرسش اول پاسخ گفته شد .
اما پرسش دوم که بر فرض سکونت را یکطرفه بدانیم ، آیا منقصتی را برای زن به همراه دارد ، یا نوعی تمجید و امتیاز را برای وی بدنبال دارد ؟ روشن است که این سکونت امری شهوانی و حسی نیست بلکه آرامش روحی و روانی منظور است .
سکونتی که به دنبال آن باروری زن است و پس از آن والدین از درگاه الهی فرزند صالح و شایسته را طلب می کنند ، سکونتی که با مودت و رحمت همراه است و آیات الهی را نشان می دهد ، هیچ گاه از سنخ شهوت پرستی و شهوت رانی نخواهد بود . در این صورت ، خلا روحی و کمبود روانی مردان است که با میل به زنان مرتفع می گردد . با این بیان ، این چنین تعبیری اگر تمجید و ستایشی بر زنان نباشد قطعاً منقصتی را در آنها نشان نمی دهد .
برخی روایات که در این زمینه نقل شده اگر معنایی جز این داشته باشد باید در پرتو آیات قرآنی تفسیر شود از قبیل :
۱) الصدوق عن ابیه عن سعد عن البرقی عن ابیه عن محمد بن نسان عن اسماعیل بن جابر و عبد الکریم بن عمر و عن عبدالحمید بن ابی الدیلم عن ابی عبدالله (ع) فی حدیث طویل قال : «سعی النساء نساء لانه لم یکن لآدم انس غیر حواء»
امام صادق (ع) در ضمن سخنی طولانی فرمود : «زنان را نساء نامیده اند زیرا آدم انسی جز حوا نداشت.
۲) علی بن محمد بن صالح بن ابی حماد ، عن الحسین بن یزید عن الحسن بن علی بن ابی حمزه عن ابی ابراهیم عن ابی عبدالله (ع) : «… و لم یکن لآدم انس غیرها و لذلک سمین النساء من اجل ان حوا کانت انسا لآدم»
«آدم جز حوا انسی نداشت ، بدین جهت «نساء» نامیده شدند زیرا حوا انیس آدم بود.»
۳) قال الصادق (ع) : « … فقال من انت ؟ قالت انا حواء خلقنی الله لک»
امام صادق (ع) فرمود : «پس از آفرینش حوا آدم پرسید : کیستی ؟ گفت حوا هستم خداوند مرا برای تو آفرید.»
۴) عن رسول الله (ص) « … اولا الرجال ما خلق النساء لقول الله عزوجل: «الرجال قوامون علی النساء بما فضّل الله بعضهم علی بعض»
«اگر مردان نبودند زنان آفریده نمی شدند ، زیرا خداوند فرموده است :
مردان بر زنان قیمومت دارند ، به جهت برتری برخی آدمیان بر برخی دیگر»
۵) احمد بن علی بن ابی طالب الطبری فی الاحتجاج عن ابی عبدالله (ع) : «و خلق للرجال النساؤ لیانسوا و یسکنوا الیهن و یکن موضع شهواتهم و امهات اولادهم»
«زنان برای مردان آفریده شدند ، تا با آنها انس گیرند و به آرامش رسند و محل شهوت آنان و مادر فرزندانشان باشد»
این احادیث اولاً از جهت سند دارای مشکل هستند زیرا در حدیث نخست عبدالمجید توثیق نشده بلکه ابن غضایری او را تضعیف کرده است .
در حدیث دوم ، حسن بن علی بن ابی حمزه کذاب وملعون معرفی شده است .
هم چنین صالح بن ابی حماد وضعیت روشنی در کتب رجال ندارد ، چون نجاشی نسبت به او تردید دارد و ابن غضایری او را تضعیف کرده است .
البته فضل بن شاذان او را تمجید و ستایش کرد . ولی این سخن خود ثابت نیست زیرا ناقل آن موثق نیست . و حدیث سوم نیز مرسل است .
ثانیاً نساء با انس هیچ رابطه اشتقاقی ندارد و لذا باید تکلف علامه مجلسی را بکار گرفت که «بیان :کانه مبنی علی القلب او علی الاشتقاق الکبیر»
گویا این فرمایش براساس «قلب» یا «اشتقاق کبیر» ایراد شده است .
و با چشم پوشی از مشکل سند و دلالت ، همان گونه که گذشت ، روایات باید در پرتو آیات معنا شود . والا به جهت مغایرت با کتاب الهی مردود خواهد بود .
نتیجه این که آیات قرآنی درصدد بیان هدف و فلسفه خلقت زن نیست بلکه نوعی از رابطه روحی زن و مرد و وابستگی آن دو به یکدیگر را بیان می کند.

فهرست :
فصل اول – آفرینش حوا و زن
فصل دوم – زن از نظر اسلام و دیگران
فصل سوم – احترام زن
فصل چهارم – محبت به زن
فصل پنجم – عطر و رنگ
فصل ششم – زنان باید به یاری یکدیگر بپردازند
فصل هفتم – عزت نفس کودکان و مادری
فصل هشتم – حجاب
فصل نهم – تفاوت های زن و مرد در اسلام
فصل دهم – سه طلاق
منابع و ماخذ

تعداد صفحات : ۹۳