سنگ ها

سنگ از نظر زمین‌شناسان به ماده‌ی سازنده‌ی پوسته‌ و بخش جامد سست کره‌ی زمین گفته می‌شود. سنگ ‌ها از یک یا چند کانی درست شده‌اند و از نظر چگونگی پدید آمدن در سه گروه سنگ های آذرین، سنگ‌ های رسوبی و سنگ های دگرگونی جای می‌گیرند.

سنگ‌ های آذرین از سرد شدن گدازه‌ی آتش‌فشان‌ها به وجود می‌آیند. سنگ های رسوبی پیامد فرسایش سنگ ‌ها و انباشته شدن رسوب‌ها در دریاها هستند و هنگامی که سنگی در فشار و گرمای زیاد قرار گیرد، سنگ دگرگونی پدید می‌آید.

سنگ ها و کانی‌ ها

کره‌ی زمین از نظر ویژگی‌های فیزیکی ساختار لایه‌ای دارد. بخش مرکزی آن جامد است، بیش‌تر از آهن و نیکل درست شده و هسته‌ی درونی نامیده می‌شود. پیرامون هسته‌ی درونی را لایه‌ی مایعی از آهن و نیکل فراگرفته که هسته‌ی بیرونی نام دارد.

پیرامون هسته‌ی بیرونی را لایه‌ای به نام گوشته در بر می‌گیرد که خود از لایه‌ا‌ی جامد و سخت به نام گوشته‌ی زیرین و لایه‌ای نرم‌تر و خمیری به نام سست‌کره درست شده است.

پیرامون گوشته را لایه‌ی نازک و جامدی به نام پوسته فراگرفته که بیش‌تر از سیلیس، اکسیژن و آلومینیوم درست شده است. زمین‌شناسان به مواد طبیعی و بی ‌جان سازنده‌ی پوسته سنگ می‌گویند و بیرونی‌ترین لایه‌ی زمین را سنگ‌کره می‌نامند.

سنگ ها از یک یا چند کانی درست شده‌اند. کانی به موادی بی‌جان، جامد و بلوری گفته می شود که ترکیب شیمیایی به نسبت ثابتی دارند.

بیش از ۳ هزار گونه کانی در طبیعت یافت شده است که نزدیک ۲۰ تا ۲۵ گونه از آن‌ها در ساختمان بسیاری از سنگ ها وجود دارند. بیش‌تر سنگ ها از چند کانی درست شده‌اند، مانند گرانیت که بخش زیادی از آن از سه کانی کوارتز، فلدسپات و بیوتیت است.

ادامه در فایل کامل مقاله …

[purchase_link id=”14418″ text=”خرید و دانلود فایل کامل مقاله” style=”button” color=”green”]

سنگ های آذرین

هرچه بیش‌تر به ژرفای زمین برویم، دما بالاتر می ‌رود و در ژرفای زیاد به اندازه‌ ای می‌رسد که برای ذوب‌ شدن سنگ ها کافی است. با این همه، مواد درونی زمین به حالت مذاب نیستند و فشار زیادی که از لایه‌های بالایی بر لایه‌های زیرین وارد می‌شود، از ذوب شدن سنگ ها جلوگیری می‌کند.

اما در جاهایی از ژرفای زمین که به دلیلی(برای نمونه، در پی جایه‌جایی ورقه‌های سنگ کره) از فشار کاسته می‌شود یا سنگ های سطحی زمین به زیر سطح فرو می‌روند، سنگ ها ذوب می‌شوند. هر جایی که سنگ ها ذوب شوند، ماده‌ی مذاب، که ماگما نام دارد، به سوی بالا راه پیدا می‌‌کند و آرام آرام دمای آن کاهش می‌یابد و سنگ های آذرین را پدید می‌آورد.

ماگما ممکن است به بخش‌های بالایی پوسته نفوذ کند یا از راه شکاف‌ها و سوراخ‌ها به سطح پوسته راه یابد. ماگمایی که از سطح پوسته بیرون نمی‌زند به آهستگی و طی سال‌ها سرد می‌شود و سنگ های آذرین درونی را می‌سازد.

به ماگمایی که از دهانه‌ی آتش‌فشان بیرون می‌آید و به سطح زمین می‌رسد، گدازه می‌گویند. همه‌ی حجم گدازه‌ای که به سطح زمین می‌آید، به حالت مذاب نیست و قطعه‌های ذوب نشده‌ی سنگ و کانی‌های بلوری را نیز در خود دارد. گدازه طی چند روز سرد می‌شود و سنگ های آذرین بیرونی را می‌سازد.

ادامه در فایل کامل مقاله …

[purchase_link id=”14418″ text=”خرید و دانلود فایل کامل مقاله” style=”button” color=”green”]

بافت سنگ های آذرین

زمین‌شناسان در بررسی‌های صحرایی، که ابزارهای پیچیده‌ی آزمایشگاهی در دسترس نیست، از اندازه و آرایش بلورهای سنگ، که بافت سنگ نام دارد، برای توصیف سنگ ها بهره می‌گیرند.

اصطلاح بافت سنگ هنگام بررسی سنگ زیر میکروسکوپ نیز به کار می ‌رود. بافت سنگ آذرین علاوه بر این که آن را از سنگ ها دیگر جدا می‌کند، ما را از درونی بودن یا بیرونی بودن آن و حتی ژرفایی که سنگ در آن‌جا از ماگما پدید آمده است، آگاه می‌سازد.

1. بافت نهان‌بلورین. بلورها را نمی‌توان با چشم غیرمسلح دید. اگر بلورها به اندازه‌ای کوچک باشند که فقط با میکروسکوپ‌ پولاریزان دیده شوند، اصطلاح میکروکریستالین و اگر فقط با میکروسکوپ الکترونی یا پرتوهای ایکس شناسایی شوند، اصطلاح کریپتوکریستالین را به کار می‌برند.
2. بافت آشکاربلورین. بلورها درشت و از ۲ تا ۵ میلی ‌متر هستند. این بافت زمانی پدید می‌آید که ماگما به آهستگی درون زمین سرد شود.

ادامه در فایل کامل مقاله …

[purchase_link id=”14418″ text=”خرید و دانلود فایل کامل مقاله” style=”button” color=”green”]

خانواده‌های سنگ های آذرین

سنگ های آذرین را بر پایه‌ی بافت، درصد سیلیس، رنگ، چگالی، ترکیب شیمیایی و در نظر داشتن ویژگی‌های دیگر، طبقه‌بندی می‌کنند.

1. خانواده‌ی گرانیت-ریولیت

گرانیت از شناخته‌ شده‌ ترین سنگ های آذرین درونی است که فراوانی و زیبایی آن پس از صیقل یافتن، باعث شده است که در معماری مورد توجه باشد. نام این سنگ از واژه‌ی لاتین گرانوم به معنای دانه‌ی گندم گرفته شده است، زیرا بیش‌تر کانی‌های آن به اندازه‌ی دانه‌ی گندم است. بافت‌ آن از نوع آشکار بلورین است و بیش‌تر از فلدسپات پتاسیم‌دار، پلاژیوکلاز سدیم‌دار و کوارتز درست شده است.

کانی‌های بیوتیت، آمفیبول، هورنبلند و گاهی میکای سفید نیز در ساختمان آن دیده می‌شود.گرانیت‌ها به رنگ‌های سفید، خاکستری و صورتی دیده می‌شوند که برخاسته از نوع فلدسپات آن‌هاست.

ریولیت از نظر نوع کانی‌ها با گرانیت تفاوت زیادی ندارد و در واقع گرانیتی است که بیرون از پوسته‌ی زمین پدید می‌آید. ریولیت‌ها رنگ روشنی دارند و چون جهت‌یافتگی ماده‌ی مذاب را به آسانی می‌توان در آن‌ها شناسایی کرد، به این نام خوانده می‌شوند( ریولیت به معنای جریان یافته است.) در این خانواده سنگ هایی با بافت شیشه‌ای نیز وجود دارد که ابسیدین شناخته‌شده‌ترین آن‌هاست.

این سنگ تیره‌رنگ است و تیرگی آن به این علت است که هیچ گونه بلوری در آن وجود ندارد. به سنگ های بیرونی با بافت سوراخ‌دار این خانواده، پونس، پامیس یا سنگ‌پا می ‌گویند. توجه داشته باشید که سنگ‌پا ممکن است در خانواده‌های دیگر نیز وجود داشته باشد.

ادامه در فایل کامل مقاله …

[purchase_link id=”14418″ text=”خرید و دانلود فایل کامل مقاله” style=”button” color=”green”]

سنگ های رسوبی

چهره‌ی زمین همواره در حال دگرگونی است و عامل‌هایی مانند نیروی گرانش، آب‌های جاری، موج‌های دریا، باد، یخچال‌ها و حتی انسان، همراه با کنش‌های شیمیایی موادی مانند آب، اکسیژن، دی‌اکسید کربن، اسیدها و مواد دیگر، باعث از هم‌پاشی ساختمان سنگ ها و خرد شدن آن‌ها می ‌شوند.

خرده‌سنگ ها همراه با مواد محلول به جاهای پستی مانند دریاها، دریاچه‌ها، کنار رودخانه‌ها، غارها و جاهای دیگر می‌روند و در آن‌جا ته‌نشین می‌شوند. مواد ته‌نشین شده، که رسوب نامیده می‌شوند، در اثرعامل‌های گوناگونی، مانند فشار و گرما، به هم پیوسته می شوند و سنگ های سخت و یکپارچه‌ای را می‌سازند که به آن‌ها سنگ های رسوبی می‌گویند.

رسوب‌ گذاری

هنگامی که انرژی یک رود زیاد است، بستر خود و هر چه را که در راه آن است، خراب می‌کند و خرده‌ها را به خود جابه‌جا می‌کند. هنگامی که از انرژی رود کاسته می‌شود، برای نمونه هنگامی که شیب بستر کاهش می‌یابد یا حجم آب کاهش می‌یابد، توان جابه‌جایی مواد همراه خود را از دست می دهد و ته‌نشینی آن مواد آغاز می شود.

آن مواد رسوبی ممکن است ذره‌های حاصل از خرد شدن سنگ های آذرین، دگرگونی و حتی رسوبی باشند. به این گونه رسوب‌ها رسوب‌های آواری می‌گویند.کوارتز، فلدسپات، کانی‌های سنگین و سپس میکاها و کانی‌های رسی ، از ذره‌های رسوب‌های آواری هستند.

برخی از رسوب‌ها پیامد فرایندهای شیمیایی و زیست‌شیمیایی هستند. رسوب‌های آهکی درون غارها و رسوب‌های ژیپس و نمک خوراکی، از نمونه‌های فراوان فرسایش شیمیایی هستند.

پوسته‌ی آهکی برخی از جانداران دریایی پس از مرگ در کف دریا ته‌نشین می‌شود و بخشی از سنگ های رسوبی می شود. این پوشش‌ها حاوی کانی‌هایی از کربنات‌های کلسیم، منیزیم، سیلیسیم و گاهی فسفات‌ها، سولفیدها و اکسیدهای آهن هستند. برخی از سنگ های رسوبی حاصل از آن‌ها در معماری ارزش بسیار دارند.

فعالیت‌های آتش‌فشان‌های دریایی و قاره‌ای باعث پرتاپ شدن ذره‌های گوناگونی به صورت خاکستر، غبار، تکه‌های کوچک و بزرگ و ماده‌ی مذاب به پیرامون آتش‌فشان می‌شود. این ذره‌ها روی‌هم انباشته می‌شوند و در پی فرایند فرسایش فیزیکی و شیمیایی به جاهای رسوب‌گذاری برده می‌شوند این گونه رسوب‌ها را که خاستگاه آتش‌فشانی دارند، رسوب‌های آذرآواری گویند.

از برخورد شهاب‌سنگ ها و گذر دنباله‌دارها از نزدیکی زمین نیز اندکی مواد رسوبی با خاستگاه فرازمینی به محیط‌های رسوبی وارد می‌شود. حجم این رسوب در زمانی که جو زمین رقیق بوده، قابل توجه بوده است.

ادامه در فایل کامل مقاله …

[purchase_link id=”14418″ text=”خرید و دانلود فایل کامل مقاله” style=”button” color=”green”]

سنگ های دگرگونی

برخی سنگ ها در پی فشار و گرمای زیاد، بی‌آن‌که ذوب شوند، دگرگونی‌های فیزیکی و شیمیایی پیدا می‌کنند و سنگ های دیگری به نام سنگ های دگرگونی را پدید می‌آورند. سنگ دگرگونی ممکن است نسبت به سنگ مادر، شکل، اندازه، نوع کانی‌ها و در نتیجه بافت و ترکیب شیمیایی بسیار تازه‌ای داشته باشد.

هر چه گرما و فشاری که به سنگ ها وارد می شود، کم‌تر باشد، دگرگونی آن‌ها کم‌تر است که از آن به دگرگونی ضعیف یاد می‌شود. به وجود آمدن گرافیت و برخی زغال‌سنگ ها از این گونه است. اما هر چه گرما و فشاری که به سنگ وارد می ‌شود، بیش‌تر باشد، دگرگونی‌ها نیز بیش‌تر خواهد بود که از آن به دگرگونی شدید یاد می‌شود. به وجود آمدن الماس نمونه‌ی از دگرگونی بسیار شدید است.

بافت سنگ های دگرگونی

سنگ های دگرگونی به دلیل فشار همه‌سویه‌ای که به آن‌ها وارد می‌شود، بسیار متراکم هستند و حجم فضاهای خالی در آن‌ها بسیار پایین است. دگرگونی جنبشی بیش از همه باعث بر هم ‌خوردن بافت اولیه‌ی سنگ می‌شود.

طی دگرگونی کانی‌های دانه‌ریز با هم یکی می‌شوند و کانی‌های دانه‌درشت‌تری به وجود می‌آورند. گاهی نیز، به‌ویژه در دگرگونی جنبشی، دانه‌ها شکسته می‌شوند و دانه‌های ریزتری به وجود می‌آید.

با بلوری شدن دوباره و رشد دانه‌ها، دیواره‌ی بین دو کانی کنارهم، حالت دندانه‌ای و مضرس به خود می‌گیرد. این بافت را مضرسی یا درهم و گاهی دانه‌قندی می‌گویند. فشار جهت‌دار عمودی نیز باعث جهت‌یافتگی کانی ‌ها به صورتی می‌شود که سنگ نمای لایه‌ای یا نواری پیدا می‌کند که از آن به فولیاسیون یاد می‌شود.

ادامه مطالب در فایل کامل مقاله به صورت فایل قابل ویرایش (WORD) آورده شده است.