طرح توجیهی تولید زعفران

جمعیت روز افزون کشور ما و کاهش ذخایر نفتی باعث گردیده است که مسؤلین امر به فکر چاره جویی و بررسی راههایی در آمد زا به جز نفت را مورد بحث و بررسی قرار دهند . یکی از راههای درآمد کشور ،‌بخش کشاورزی می باشد که می بایست علاوه بر تأمین نیاز جامعه به محصولات کشاورزی با استعدادهای فراوان کشور ،‌به صادرات آن نیز بیندیشیم .

یک از این محصولات که می تواند اشتغال زا و ارز آوری خوبی داشته باشد زراعت زغفران است . لازم به تذکر است که زراعت محصولات استراتژیک در مناطق مختص به خود حائز اهمیت می باشند ولی در مناطقی مثل جنوب خراسان که آب حکم کیمیا دارد زراعت زعفران نسبت به سایر محصولات زمستانه بالاترین درآمد اقتصادی را خواهد داشت .

علاوه براین با توجه به اینکه دیگر میزان تولید در واحد سطح مطرح نیست بلکه میزان تولید درآمد اقتصادی به ازای یک متر مکعب آب شعار امروز است باید  بررسی و تحقیق نمود تا به کشت چه زراعتی بپردازیم تا به ازاء یک متر مکعب آب بیشترین درآمد اقتصادی را داشته باشیم .

مقدمه

زعفران گیاه شگفت انگیزی است که پائیز کویر استان خراسان را به بهاری دل انگیز تبدیل می نماید . خصوصیات ویژه و منحصر به فرد این گیاه شامل عطر ، طعم و مزه دل آرای آن و خصوصیات دارویی و شیمیایی این گیاه را در ردیف یکی از گران بهاترین ادویه جهان در آورده است و جالبتر از همه آنکه با همه ویژگیهای فوق زینت آرای کویر خراسان گردیده است ولقب طلای معطر کویر را به خود داده است .

تاریخ چند ساله آن حکایت از دیرینه بودن آن دارد و بنابر اقوال منشأ نخستین آن نیز فلات ایران بوده است که بعداً به سایر نقاط جهان نیز برده شده است .

کشت وتولید به ویژه صادرات جهانی آن منحصراً به کشاورزان این سرزمین تعلق داشته است . امروز نیز از نظر کیفیت و کمیت مرغوبترین زعفران ایران به بازارهای جهانی عرضه می شود و با تولید سالیانه بیش از ۱۰۰تن زعفران خشک در مقام اول تولید این محصول بی همتا بوده است .

جالب آنکه با همه این خصوصیات منحصر به فرد از لحاظ رشد در یکی از فقیرترین شرایط آب و هوایی یعنی به شرایط خشک و نیمه خشک قانع بوده و باعث تأمین معیشت هزاران خانواده روستایی گردیده و از مهاجرت آنان به شهرها جلوگیری نموده است .

علاوه بر این عایدات ارز حاصل از صادرات زعفران بالغ بر ۴۰ میلیون دلار می گردد و باعث اشتغال به کار حدود ۴میلیون روزکار در منطقه ای که دارای نیروی کار فراوان و ارزان بوده و از طرفی گسترش صنایع در منطقه از چنان رشدی برخوردار نبوده است حائز اهمیت می باشد که دراین مختصر سعی شده است تا دلایل فوق اثبات گردد.

معرفی محصول

زعفران گیاهی است چندساله از تیره زنبقیان Iridaeeae و جنس Craeus و گونه Saticea که در زراعت و کشت و کار رواج دارد . جنس زعفران شامل حدود ۷۰۰ گونه می باشد که در دنیا پراکنده است . علاوه براین در کشورهایی مانند اسپانیا –فرانسه –ایتالیا-هند و چین نیز کشت می گردد، در حال حاضر کشور ما با تولید سالانه حدود بیش از ۱۰۰تن زعفران خشک از لحاظ کمیت و کیفیت در مقام اول جهان می باشد . اسپانیا با تولید در حدود ۳۰تن در جای دوم جهان جای دارد و در کشورهای دیگری که نامبرده شده در رده های بعدی جای گرفته اند .

زعفران یک گیاه علفی چند ساله و بدون ساقه است که دارای پیاز توپر (Crom  ) کروی شکل با قطر ۳تا۵ سانتی متر می باشد که این پیاز در زیر خاک قرار می گیرد . هر پیاز تولید ۶تا۹ برگ باریک شبیه برگ علفهای چمنی می نماید که این برگها در بالای خاک واقع هستند . هر پیاز دارای یک گل ارغوانی رنگ (از هر پیاز ۱،۲ تا ۳ گل خارج می شود ) با قسمت انتهایی لوله ای شکل و طویل که در قسمت فوقانی ۶ گلبرگ قرار دارد .

مادگی در مرکز گل قرار دارد و دارای یک تخمدان غده ای بوده و از قسمت تخمدان ، خامه باریکی خارج می شود . خامه طویل و کشیده بوده و به رنگ زرد کمرنگ است که به یک کلاله ‌ شفاف قرمز نارنجی سر شاخه ای به طول ۵/۲-۳ سانتی متر تقسیم می شود سر کلاله همراه با خامه ای که حدود ۵ سانتی متر است قرار دارد .

زعفران دارای بوی تند ،‌معطر و طعم تلخ است . ضخامت کلاله در قسمت بالایی آن ۳تا۴ میلی متر می باشد و دارای رنگ متمایل به قرمز ، بدون کرک با جلای روغنی و لوله مانند است که در قسمت فوقانی قیفی شکل آن پهن تر است .

دوره خواب تابستانی زعفران چنانکه ذکر شد از اواسط بهار شروع و به طور متوسط تا اوایل مهر ماه به طول می انجامد . در این مدت پیازها در زیر خاک در حال استراحت می باشند و چون در عمق ۲۰-۱۵ سانتی متری قرار دارند گرمای هوا  کمتر به آنها آسیب می رساند . در دوره کار تابستانی پیاز زعفران به مراقبت خاصی نیاز دارد چون فرصت مناسبی جهت دفع علفهای هرز می باشد تا از رشد و تکثیر گیاهانی که در زمینه های متروک و مزروعی می رویند جلوگیری کرد.

بررسی نیاز جامعه و کاربرد محصول

از آنجا که می دانیم هر محصول کشاورزی که توسط عزیزان کشاورز تولید می شود و مورد نیاز جامعه می باشد و زعفران هم مانند سایر محصولات کشاورزی از قبیل بادام –پسته –زیتون و … هر کدام جهت تأمین نیاز جامعه تولید می شوند و زعفران هم کاربردهای زیادی را داشته و وجود همین کاربردها است که خود باعث ساختن زمینه ای برای تولید نیاز جامعه می باشد که در زیر کاربردهای زعفران را در جوامع داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می دهیم