روز رستاخیر ( معاد )

کاوشگری و حقیقت جویی از جمله ویژگی های انسان است . موفقیت بشر در عرصه های گوناگون دانش و دست یابی به رازهای جهان هستی و پیشرفت های چشمگیر او در صنعت تکنولوژی ، و پی گیری و تلاش بی وقفه اش برای کشف تازه ها ، همه و همه به جهت خصلت کنجکاوی اوست . و در واقع رمز پیشرفت و موفقیت انسان همان حس کاوش و کمال جویی اوست . آگاهی از بعضی اسرار جهان و شناخت هستی او را ملزم به تلاش بیشتر برای یافتن حقایق هستی کرده است .

تلاش و کاوش انسان با اندیشه او آغاز می گردد. با نور ادراک آنچه تاکنون برای او نامعلوم بوده روشن می شود : اندیشیدن از ویژگی های فطری انسان است و در حقیقت فصل جوهری او محسوب می شود که او را از دیگر موجودات زنده ممتاز می سازد. لذا گفته اند : انسان حیوان متفکر است ، یعنی انسان همان حیوان است با این خصومت که فکر و اندیشه می کند . در هر حال فکر و اندیشه با سرشت و آفرینش آدمی آمیخته شده و جز انفکاک ناپذیر وجود اوست که هرگز از او گسسته نمی شود در اسلام مسئله «‌ تفکر » مورد توجه خاصی قرار گرفته و در قرآن کریم و روایات استعمال فراوان واژه های « تفکر » ، « تعقل » ، « تدبر » ، « علم » ، « ذکر » ، « نظر » ، « فهم » ، « ادراک » ، « عبرت » ، « شعور » و نظایر آن گویای اهمیت این مسئله است :

قُلْ انَّما أعِظُکُم بِواحَدهٍ اَنْ تَقُرمُوالله مَثنی وَ فُرادی ثُمَّ تَتَفکَّرُوا.

در روایات ، تعقل و اندیشیدن در همه امور مورد ستایش قرار گرفته است ، از جمله : أَلفِکْرُ مِرآهٌ صافِیَهٌ « فکر آئینه ای شفاف است . » یعنی به وسیله فکر است که آدمی مجهولات را مشاهده می کند تا جایی که حیات و زندگی آدمی در گرو اندیشه و فکر کردن او ذکر شده است «‌ التفکر حیاه قلب البصر : تفکر حیات دل شخص بیناست »‌ در برخی از روایات آمده است فکر کردن یک ساعت مساوی با عبادت یک سال است .

بنابراین اندیشه از ویژگی هایی است که انسان را از دیگر حیوانات جدا می سازد و کتاب و سنت هم بر آن تأکید دارد . در حقیقت سفارش اسلام به اندیشیدن و فکر کردن همان ارشاد و هدایت دین به پیروی از فطرت و سرشت انسان است . دین می خواهد که آدمی آنچه را که فطرت می خواهد و با سرشت او درآمیخته است ، مورد توجه قرار دهد و به کار گیرد. البته به طور طبیعی ، انسان در ابعاد مختلف زندگی می اندیشد و با نور فکر حرکت می کند و احیاناً اگر در جایی بدون تفکر و اندیشه اقدام به کاری کرد ،‌ گرفتار ندامت و پشیمانی می گردد. از این روست که اما جواد (ع) نقل شده است :

و من انقاد الی الطمانینه قبل الخبره فقد عرض نفسه للهلکه و للعافیه المتعبه

هرکس به چیزی بدون اندیشه و آزمایش مطمئن شود. خود را در معرض هلاکت و عاقبت سخت قرار داده است.

در حدیث دیگری آمده است :

قف عند غلبه الهوی با سترشات العم :
هنگامی که به چیزی علاقه مند هستی و هوای نفس بر تو چیزه شده است ، از دانش و علم طلب رشد کن و از آن استمداد نما که به خطا نروی.

پس فکر و اندیشه آینه شفافی است که پرودگار در وجود انسان به ودیعت گذارده تا از آن بهره گیرد و مجهولاتی که فرا روی اوست چه در عرصه مسائل مادی و معیشتی ، و چه در مسائل اعتقادی و معرفتی ، برطرف سازد با کمک گرفتن از این نعمت ارزشمند و نفیس الهی, راهی به سوی نور از میان تاریکی های جهل ظلمت بگشاید و جهل و نادانی را که آفت آدمی است ، از خود بزداید ، بر این اساس است که شرع هم در راستای سعادت و تکامل انسان‌ .‌ او را به فکر و اندیشیدن تشویق کرده است.
با توجه به آنچه ذکر شد ، دو مسأله اساسی و با اهمیت فراروی آدمی است که او را به اندیشه و فکر می طلبد.

اول اینکه آیا جهان هستی روزی پایان می پذیرد و این نظام که برابر ما قرار دارد ،‌ یک روز عمرش تمام می شود‌. یا اینکه همچنان باقی و مستمر است؟ این در حقیقت ، سؤال اولی است که هرکس از خود می نماید و به پاسخ درست برای این سؤال ،‌ از مقدمات و اموری که در جهت رسیدن به واقع نقش دارند ، کمک می گیرد، تا از این طریق ، روشن شود که آیا جهان و هستی روزی پایان می پذیرد و در پی آن جهان دیگر و سرایی غیر از این خواهد بود ، یا اینکه این جهان هم چنان که بوده ، در آینده نیز خواهد بود و برایش پایان و آخری نیست ؟

۲- سوال دوم – که در حقیقت ، در ارتباط با همان سوال اول ، اما مربوط به خود انسان است این است که آدمی ، آیا با مرگ و مردن تمام شده و پرونده زندگی و حیات او برای همیشه بسته می شود ویا اینکه مرگ ، تنها پاپان زندگی دنیایی او است و پایان انسان نیست.

پاسخ مثبت به این سوال بدین معناست که آدمی از دنیا ، چون رهگذری عبور کرده‌ ، در عالم و جهان دیگری دوباره متولد می شود : همان گونه که طفل ، پس از گذراندن دوران جنینی ، از آن محیط خارج می شود و پا به دنیا دیگری می گذارد که ما از آن تعبیر به تولد می کنیم . پس از ولادت ، در حقیقت زندگی او در محیط رحم پایان یافته و به محیط دیگری منتقل شده است که نام آن دنیا است . همین طور پس از پایان یافتن عمر او در دنیا نیز از این محیط خارج می شود و به سرای دیگری به نام برزخ منتقل می شود و در حقیقت در آنجا متولد شده و زندگی دیگری را آغاز می کند و سپس از آن جهان نیز می گذرد تا به سرا و جهان دیگری به نام قیامت منتقل شود.

این نیز مسأله ای است که آدمی را به فکر و اندیشه دعوت می کند تا پاسخ صحیح این مطلب را به دست آورد. به طور طبیعی این هدف جز با بحث و کاوش و تحقیق حاصل نمی شود.

انسان در زندگی برای انجام هرکار و تصمیم گیری برای هر امری اولویت ها و ملاک ها را مورد نظر قرار می دهد. در اندیشیدن و تفکر نیز ، اولویت از آن چیزی است که دارای اهمیت بیشتری باشد . هر مقدار ، آدمی اهمیت امری را بیشتر احساس کند، تلاش و کوشش او برای آن امر ، بیشتر می گردد. از آنجا که معرفت به معاد ، بعد از شناخت و معرفت روز قیامت بپردازد :‌ زیرا با عدم اعتقاد یا عدم شناخت درست از معاد ، زندگی و حیات انسان ،‌ در حقیقت بیهوده و عبث خواهد بود . و حیات انسان ، آن گاه ارزش پیدا می کند و می شود به آن با دیدی توأم با قداست نگریست که حیات پس از مرگ را باور کرده و آن را پذیرفته باشد : زیرا در این صورت می داند که تلاش و کوشش های او بی فایده نیست و در جهانی دیگر محاسبه شده و جزا داده می شود.

وَاَن لَیْسَ لِلاِنسانِ اِلاّما سَعَی و اَنّ سَعیَه سَوفَ یُری ثُمَّ یُجْزیه الجَزاءَ الاَوفی
برای انسان ، جز آنچه تلاش کرده چیزی نیست و سعی و تلاش او به زودی دیده خواهد شد و سپس به او جزای کامل داده شود.

معاد چیست ؟

معاد از «‌ عود »‌ گرفته شده و در لغت به معنی رجوع و بازگشت آمده است چون اصطلاحاً اسم زمان و یا اسم مکان است ، به معنای بازگشت و رجوع به زمان ویا مکانی می باشد . در قرآن مجید ،‌ کلمه معاد به معنای مکان رجوع استعمال شده است :
اِ

نَّ الَّذی فَرَضَ عَلَیکَ الْقُرآن لَرادّکَ اِلی مَعاد
آن کس که قرآن را بر تو فرض کرد ، تو را به آن مکان که بودی عودت می دهد و باز می گرداند.
مقصود ، بازگشت رسول خدا ، پس از بیرون رفتن از مکه و هجرت به مدینه به زادگاه و جایگاه اولیه آن حضرت ، یعنی مکه مکرمه می باشد…

فهرست محتوا :
پیش گفتار
معاد چیست ؟
اهمیت معاد
هدف دار بودن عالم
اقوام گذشته و معاد
قرآن کریم
هدف
قوم موسی
برزخ از منظر عقل
شاهد اول قرآنی
شاهد دوم قرآنی
چهره اصلی هر عبادتی , چهره خالصی می باشد
بیانی از نهج الباغه