دانشمندان دانشگاه كاليفرنيا و دانشگاه نيويورك رويكرد جديدي را براي مهندسي دارو طراحي كرده‌اند كه در مبارزه با سرطان و ساير بيماري‌ها كارآمدتر عمل كرده و داراي عوارض جانبي اندكي است.
به جاي جست‌وجو براي يافتن گلوله‌هاي جادويي يا همان مواد شيميايي كه به يك ژن يا پروتئين دخيل در بخش خاصي از فرايند بيماري حمله مي‌برند، شيوه جديد به دنبال “تفنگ‌هاي ساچمه‌يي جادويي” است.
در اين روش دانشمندان مواد شيميايي حال حاضر را با هدف يافتن مولكولهاي اندك ويژه كه به طور وسيعي فرايند تمامي بيماري‌ها را مختل مي‌كنند، مورد مطالعه قرار مي دهند.
به گفته «كه‌ون شوكات» يكي از محققان حاضر در اين مطالعه، تفنگ جادويي نه فقط از يك بيماري بلكه از چندين بيماري ممانعت مي‌كند و اين امر توانايي بيشتري را به پزشكان در توقف سرطان بدون عوارض جانبي مي‌دهد.
رويكرد جديد تاكنون منجر به توليد دو داروي بالقوه موسوم به AD80 و AD81 شده كه در مگس‌هاي ميوه در مقايسه با داروي واندتانيب كارآمدتر و كمتر سمي بود. واندتانيب براي درمان نوع خاصي از سرطان تيروئيد به كار مي‌رود.
طراحي دارو اساساً بر اساس مفهوم اختلال است. در هر بيماري تعاملات مولكولي فراوان و فرايندهاي ديگري در درون بافت‌هاي خاص رخ مي‌دهند و بسياري از داروها مواد شيميايي بوده كه در عملكرد ژن‌ها و پروتئين‌هاي دخيل در اين فرايندها مداخله مي‌كنند. هر اندازه دارو بخش‌هاي كليدي روند يك بيماري را مختل كند، كارآمدتر است.
از طرف ديگر سميت يك دارو به ميزان اختلال آن در بخش‌هاي ديگر سيستم بدن اشاره دارد. داروها همواره در اين مورد كامل نبوده و تمامي آن‌‌ها سطوحي از سميت را به دليل تعاملات غيرمنتظره آن‌‌ها با ساير مولكولهاي بدن دارا هستند.
دانشمندان از نوعي شاخص درماني (نسبت دوز مفيد به دوز سمي) براي تعريف ميزان شدت عوارض جانبي يك دارو استفاده مي‌كنند. بسياري از امن‌ترين داروها داراي شاخص‌هاي درماني 20 يا بالاتر بوده و اين بدين معناست كه بيمار بايد 20 برابر دوز تجويز شده دارو مصرف كند تا از عوارض جانبي متعدد رنج ببرد.
با اين حال بسياري از داروهاي سرطاني داراي شاخص درماني يك هستند. به عبارت ديگر، ميزان داروي مورد نياز براي درمان سرطان دقيقاً به اندازه ميزاني است كه موجب عوارض جانبي مي‌شود. مشكل كنوني اين است كه اهداف مورد نظر داروهاي سرطاني بسيار شبيه به پروتئين‌هاي نرمال انساني بوده و آن ها تاثيرات گسترده‌يي را در خارج از تومور دارند. بنابراين يافتن شيوه‌هايي براي به حداقل رساندن اين سميت از اهداف بزرگ كمپاني‌هاي داروسازي عنوان شده و رويكرد تفنگ جادويي يكي از اين روش‌هاست.
به گفته شوكات، اين قاعده كه بهترين داروها گزينشي‌ترين هستند، نادرست است و تفنگ جادويي بسيار كارآمدتر از گلوله جادويي عمل مي‌كند.
با بررسي مگس‌هاي ميوه دانشمندان موفق به غربالگري تركيباتي با هدف يافتن موادي كه به بهترين نحو شبكه كامل ژن‌ها و پروتئين‌هاي تعاملگر را مختل مي‌كنند، شدند. به جاي سنجيدن دارو با معيار ميزان ممانعت آن از يك هدف خاص، دانشمندان اين تحقيق تركيباتي را بهترين دانستند كه نه تنها يك هدف خاص بلكه ساير بخش‌هاي شبكه را مختل مي‌كند و در حالي كه با ساير ژن‌ها و پروتئين‌هاي عامل اثرات جانبي سمي تعاملي نداشتند.
نتايج اين مطالعه در مجله Nature انتشار يافت.
منبع: سرويس علمي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)
