کتاب تردید – نسبی نگری

نسبی نگری رادیکال فقط در این خلاصه نمی شود که بپذیریم هرگز نخواهم توانست تجربه ، جهان ، فرهنگ و دیدگاه دیگری را بشناسیم . حتی این هم نیست که باور کنم حقیقت برای من و دیگری را بشناسم . حتی این هم نیست که باور کنم حقیقت برای من و دیگری امر واحدی نیست و حکم یکسان عقل بر ما جاری نمی شود . نسبی نگری رادیکال این است که حتی در حق خودم نیز ندانم حقیقت کدام است و نتوانم دریابم که من با حقیقت بازی می کنم یا حقیقت با من .
رادیکال ترین شکل نسبی نگری با شک آوری تام با حاکمیت تردید یکی است .
نسبی نگری بیشتر یک نظریه شناخت است ودر حد سخن شناخت شناسنامه جای می گیرد . البته کم نیستند اندیشگرانی که بدان در حد هستی شناسی توجه کرده و نکته هایی مهم را نیز یادآور شده باشند . نسبی نگری استوار به این فرض است که حقیقت یکه ای وجود ندارد و چنان واقعیت ابژکتیو یکتایی درمیان نیست که امکان شناسایی آن مطلق ، یقینی و میان تمامی آدمیان مشترک باشد . این ذهن ماست که هر چیز را به گونه ای خاص جلوه می دهد و هر آنچه ما ساده انگارانه واقعیت ابژکتیو می خوانیم به بنیاد نیروی شناخت مان و بیان نتایج این شناخت باز می گردد . به نظر نسبی نگری چیزی حقیقت ندارد مگر اینکه از نظر کسی حقیقت دانسته شود یا بهتر بگوییم کسی اعتبار خود را از جهان و حقیقت دانسته شود یا بهتر بگوییم کسی اعتبار خود از جهان و اندیشه ها را حقیقت بنامد . A می اندیشد که P حقیقت دارد و B می اندیشد که نه –P حقیقت دارد . دیگر چیزی فراتر در میان نیست که به B ثابت کند که P حقیقت دارد یا به عبارت A ثابت کند که P حقیقت ندارد . دانش و حقیقت نسبی هستند یعنی نسبت به زمان ، مکان ، جامعه ، فرهنگ ، طبقه اجتماعی ، دوره تاریخی ، شکل قدرت سیاسی ، شکل های اقتدار ، زبان و مجازهای بیان ، شماها و چارچوب های شناختی ، نظری ، مفهومی و حتی نسبت به آموزش ها ، باورها و یادمان های باقی یا پنهان افارد و در یک کلام نسبت به آنچه لودویگ ویتگنشتاین شکل های زندگی خوانده تفاوت می کنند . آنچه ما دانایی می نامیم وابسته است به ترکیبی ویژه از شماری ارتباط تمامی این عوامل . وقتی دو مجموعه از ترکیب های مختلفی از این عوامل را باهم قیاس می کنیم متوجه می شویم که افراد به گونه های متفاوت زندگی را می آزمایند و اعتبارها و برداشت هایشان از تجربه ، علم و منطق و خرد باهم تفاوت های بسیار دارد . اینجا پرسش هایی مهم مطرح می شوند : آیا ملاکی برای قیاس اعتبارها و دیدگاههای متفاوت وجود دارد ؟ آیا معیار یا ضابطه ای در میان هست که بر پایه آن چه بسا درستی یکی از دیدگاه ها کشف و گزینش آن ممکن شود یا اسباب مکالمه ای فراهم آید که هدفش دستیابی به گونه ای همدلی و هم نظری باشد ؟ اگر حقیقت و توجیه عقلانی و دانایی و خردورزی نسبت به استانده ها و ترکیب عوامل گوناگون تفاوت کنند آیا باز می توان گفت که امکان توافق نظر میان آدمیان وجود دارد ؟ آیا حق با آن نویسندگانی است که می گویند نسبی باوری فرهنگی راه چاره جویی مشترک از طریق مکالمه ای مسدود می کند ؟ یا کسانی درست می گویند که معتقدند بنیان گفتگو رواداری و دمکراسی قبول تنوع عقاید ، باورها و برداشت هاست و از این رهگذر آزادی فکر و بیان وابسته به نسبی نگری است ؟
طرح مساله های بالا بسیار مهم است چون در واقع معضل اصلی بر سر این نیست ( یا چنین باقی نمی ماند ) که من و دیگری در دنیاهای نکته در جای خود اهمیت دارد ، ولی مساله بارها مهمتر این است که آیا ارزیابی دیدگاه دیگری دارم ؟ آیا می توانم شیوه اندیشیدن نحوه معناسازی ، کنش ها و ارزش هایی را که پدید و بدان ها باور می آورد خلاف آن را نپذیرم . آیا هیچ امکان دارد که حقیقت را از نظر دیگری ارزیابی نقادانه دنیایی بپردازم که با آن یکسر بیگانه ام ؟ آیا می توانم بر اساس باورها و ارزش های مورد قبول ود و بر پایه ای دنیا و می دانم موردی از موارد زندگی هر روزه یا زندگی فکری و فرهنگی کسی دیگر را رد کنم یا در جریان پیشرفت آن دخالت موثر کنم ؟ نکند همین نکته که این پرسش آخر در ذهن من پیدا می شود خود دلیلی بر سلطه خردآیینی و متافیزیک غربی باشد ؟
گمان ندارم کسی با این نکته آغازین بحث نسبی نگرها مخالفت کند که چیزی یا اعتباری که برای یک فرد یا گروه اجتماعی درست است می تواند برای فرد و گروه اجتماعی دیگری درست نباشد .
اما یک نتیجه محتمل آن که نسبی نگرها بر درستی آن پافشاری دارند ، مورد بحث و جدل بسیار است . آنها می گویند که این نسبیت راستی و ناراستی امور می تواند تا آنجا پیش رود که حکم زیر درست از کاردرآید : افراد یا گروه های اجتماعی در دنیاهای گوناگونی زندگی می کنند ، دنیاهایی که شاید باهم ارتباط بیایند ، شاید نیابند ، ولی به هر رو باهم متفاوت بنیادین دارند .
بنا به این دیدگاه حقیقت یک اعتبار وابسته به این است که چه معنایی در چه دنیایی بدهد . گزاره ها و اعتبارها در خود نه معنایی دارند و نه بیانگر حقیقتی هستند بل معنایشان به تاویلی وابسته است که در افق دنیایی خاص ارائه می شود . اگر این را بپذیریم آنگاه می توانیم بگوییم که ارزش حقیقی اعتبار یا گزاره ای واحد همیشگی و قطعی نیست بل می تواند بر حسب تاویل و همخوان با دیدگاه یا پیش داوری ها و پیش فرض های این یا آن فرد یا گروه اجتماعی تفاوت کند . تفسیرهای متفاوت برداشت ها ، اعتبارها ،گزاره ها و حتی واژگان ، خبر از دنیای متفاوت یا به اصطلاح پدیدار شناسان و اهل هر منوتیک خبر از افق های گوناگون می دهند . منطق یکسان نگری که در پی همانند کردن تمام تاویل ها برمی آید در واقع یکی از تاویل ها را می پذیرد و به گونه ای اقتدارگرا بقیه برمی آید در واقع یکی از تاویل ها را می پذیرد و به گونه ای اقتدارگرا بقیه را حذف می کند و کنار می گذارد . از این رو می شود گفت که چنین منطقی ( که گونه ای از آن امروز خود را خرد آیین می خواند ) شرایط حقیقت افرینی را از نظر دور می دارد .

فهرست محتوا :
درآمد
نسبی نگری
نسبیت و فرهنگ
بررسی نسبی نگری
نسبیت فرهنگی
دنیای انسان دیگر
نظام پایه
سوفیست ها و شک آوران
مخاطبان
بازی حقیقت از نگاه فوکو
تاویل و نسبی نگری در فلسفه علم امروز

تعداد صفحات : ۱۷۰
نوع فایل : ورد ۲۰۰۳ (.doc)