زیبا شناختی در معماری

پیتر اسمیت معتقد به سه سطح برای ارزش های زیبا شناختی است : تغییرات در زیبا شناختی براساس بافتی خاص انجام می شود که قابل قیاس با تغییرات آب در اقیانوس ها است . در سطح آب امواج بسیاری وجود دارند با بسامد زیاد و دامنه کم در زیر این امواج ، امواج بزرگ و عمیق تری وجود دارد که در واقع امواج بالایی را بر روی خود حمل می کند . در زیر تمام این امواج در عمق اقیانوس جریان های دریایی وجود دارند که توده های بسیار عظیم آب در آنها جریان دارند و تمام آنچه در سطح می گذرد کوچکترین اثری بر آنها ندارد . در قیاس ما امواج ریز سطحی و نمایان مدرنیته هستند و امواج بزرگترین که حمل کننده امواج بالایی هستند نمایانگر سبک ها در دوره های مختلف فرهنگی و در زیر تمامی این امواج ارزش ها بنیادی زیبا شناختی هستند که به آرامش در تغییر هستند.

بیشترین تغییرات در سطح مد انجام می شود. در فاصله های کوتاه زمانی چیزی جای چیزهای قبلی را می گیرد و باعث تغییر سلیقه نیز می گردد…

آبرهام مولس می گوید : ادراک یعنی انتخاب و فهم محیط به معنی فهمیدن قواعدی است که آنچه انتخاب کرده ایم تابع آنها است .
زیاد بودن و کم بودن اطلاعات هر دو ایجاد مشکل می کنند . نقش انسان در فرآیند ادراک نقشی کارآمد است . از طریق سازماندهی ذهن مجموعه اطلاعات رسیده جمع بندی و خلاصه می شوند . این فرآینده « تشکیل طرح واره » گفته می شود . هرگاه در تحریکات واصله نظمی وجود داشته باشد می توان با کمک این نظم حجم پیام را کاهش داد . مثلاً اگر نقاطی با فواصل مساوی روی یک خط مستقیم قرار گرفته باشند کافی است که ما جای خط و فاصله نقاط را بشناسیم . از آنجا که مقدار اطلاعات رسیده همیشه بسیار زیاد است ما مجبور هستیم از طریق پیدا کردن نظم در آنها راهی برای ساختن طرح واره پیدا کنیم تا از این طریق حجم اطلاعات را کاهش دهیم . از این راه حجم آنچه که بایستی به خاطر بسپاریم کمتر می شود و ادراک محیط برای ما سهل تر می گردد.

پیام دریافت شده به مغز فرستاده می شود و در آنجا تجزیه و تحلیل و سپس یاداندوزی شده یا به « خاطر » سپرده می شود . به طور کلی در انسان دو نوع حافظه وجود دارد : حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت . حافظه کوتاه مدت می تواند حداکثر ۱۶ بیت در ثانیه در خود نگه دارد در پایان این زمان یا این اطلاعات به حافظه دراز مدت منتقل می شوند و یا از بین می روند یعنی که فراموش می شوند . مقدار اطلاعاتی که به حافظه دراز مدت منتقل می شوند نسبتاً اندک هستند . این مقدار در حدود یک بیت در ثانیه است .

معماری به عنوان بستر فرهنگ

هر بنایی به عنوان جزئی از فرهنگ معماری این وظیفه را دارد که یک اندیشه ذهنی را از طریق فرم ظاهری خود عینیت ببخشد و به این ترتیب نمودی خواهد بود برای سنجش این فرهنگ . از این دیدگاه تعریفی که هانس هولاین از معماری می کند قابل درک است :

« معماری نظمی معنوی است که در ساختمان ها تجسم یافته است » اغلب سعی می شود به این بهانه که این ساختمان فقط برای فلان عملکرد ساخته شده است از زیربار این مسئولیت شانه خالی کنند در اینجا فراموش می شود که هر ساختمانی برای کاربردی ساخته می شود و معماری ای که تنها به خاطر نفس معماری باشد اصلاً‌ وجود ندارد به این ترتیب هر ساختمانی یک شاهد فرهنگی است چه به مفهوم خوب و چه به مفهوم بد .

با تغییر نسبت بین ایدئولوژی ،‌ دانش و هنر ، سبک نیز تغییر می کند ، اتوواگنر در این مورد در سال ۱۸۷۵ می نویسد : هر سبک جدید به مرور از دل سبک های پیشین زاده می شود . دلیل این تحول چیزی جز این نیست که تغییر تکنیک های ساختمان ، مواد ساختمانی ، وظائف انسان ها و سرانجام جهان بینی افراد ، آنها را مجبور می کند تا فرم های جدید بیافرینند.

هنر معماری درست برعکس نقاشی هنری خالص نیست . معماری مخلوطی است از دانش و هنر به همین دلیل است که معماری همیشه بین دو قطب تعقل و احساس در آمد و رفت است . معماری تحت تأثیر ایدئولوژی حاکم بر جامعه گاه به این سو و گاه به آن سو می رود و در نتیجه سبک معماری نیز همین تغییرات را نشان می دهد.
هر اطلاعی از مقداری علامت تشکیل شده است . هر چه احتمال پیش آمدن یک علامت یا ترکیبی از چند علامت خاص در یک پیام خاص بیشتر باشد پیام از بداعت کمتری برخوردار است و در مقابل با قالب از پیش ساخته شده ذهنی ما که به آن سبک می گوییم تطابق بیشتری دارد . این جمله می توانست چنین معنی دهد که :‌ یک اثر هنری اگر بنا باشد که مطابق سبک باشد بایستی از هر عامل جدید خالی باشد یا به عبارت دیگر اثر هنری سبک دار چیزی نمی بود جز یک کپی خود از یک اثر بدیع . این نظریه صدها سال از اعتبار محض برخوردار بود . واقعاً‌ کسی به دنبال نوآوری و بداعت نمی رفت .

فهرست محتوا :

گیرنده : ظرفیت دریافت و یاداندوزی

ادراک

۱٫ فرهنگ و سبک
۱-۱ – معماری به عنوان بستر فرهنگ
معماری – زمینه ( روح دوران )

معماری – سبک – خلق

۲٫ زیبا شناختی و زیبایی
۲-۱ – مفهوم زیبا شناختی در معماری
ادراک زیبایی
۲-۵ – احساس زیبایی

معماری – هنر بازاری

۳٫ محیط و مکان
۳-۱ – اثر محیط

اثر معماری و محیط معماری – نقد – نقش مکان

۳-۲ – مکان

معماری – مکان

۳-۵ – رابطه ساختمان با محیط

معماری و محیط اثر – نقش مکان

۵٫ فرم یا صورت
۵-۱ – صورت و شکل

معماری و خود اثر ادراک

۵-۳ – صورت و ساختار
۷٫ زمان و مسیر

کلیات و سیر تحول
معماری – درک – خود اثر